Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, która przeszła ponad 200 nowelizacji, po ponad 20 latach funkcjonowania straciła moc 31 maja 2025 roku. Założenia, na których oparta była ustawa stały się w znacznej mierze nieaktualne. Rozwijający i zmieniający się rynek pracy wymusił wprowadzenie nowych regulacji, które będą odpowiadać na aktualne potrzeby osób poszukujących pracy, bezrobotnych oraz przedsiębiorców.

1 czerwca br. weszła w życie ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o rynku pracy i służbach zatrudnienia, która realizuje jeden z kamieni milowych zapisanych w Krajowym Planie Odbudowy i ma na celu zwiększenie jakości i adekwatności funkcjonowania instytucji rynku pracy, w szczególności publicznych służb zatrudnienia.

Dofinansowania oraz możliwość rozwoju dla pracodawców i przedsiębiorców

Wiele nowych rozwiązań zostało skierowanych do pracodawców i przedsiębiorców, m.in. wprowadzono możliwość zatrudnienia osób w wieku emerytalnym i otrzymania dofinansowania wynagrodzenia za jego zatrudnienie, umożliwiono pracodawcy, który planuje wyposażyć lub doposażyć stanowisko pracy dla skierowanego bezrobotnego, dokonanie wyboru wysokości refundacji oraz okresu utrzymania stanowiska pracy i zatrudniania na nim osoby bezrobotnej. Kolejną korzyścią dla pracodawców i przedsiębiorców, którą wprowadzają zapisy nowej ustawy jest zwiększenie dostępności wsparcia w ramach środków z Krajowego Funduszu Szkoleniowego, które przyznają powiatowe urzędy pracy na kształcenie ustawiczne (szkolenia, studia podyplomowe, egzaminy pozwalające zdobyć uprawnienia i kwalifikacje zawodowe) pracodawców i pracowników. Ustawa rozszerza grupy osób, które mogą skorzystać z kształcenia ustawicznego finansowanego z KFS, o osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych oraz osoby samozatrudnione, ponieważ do tej pory z KFS mogli korzystać jedynie pracodawcy i pracownicy zatrudnieni w ramach stosunku pracy.

Przejrzyste przepisy dotyczące pracy cudzoziemców

Jednocześnie z ustawą o rynku pracy i służbach zatrudnienia weszła w życie ustawa z dnia 20 marca 2025 r. o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które musiały wejść w życie w tym samym czasie, ponieważ do tej pory powierzanie pracy cudzoziemcom na terytorium RP regulowały przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Celem nowej ustawy jest w pierwszej kolejności zabezpieczenie interesów polskich pracowników, by nie byli narażeni na nieuczciwą konkurencję czy utratę pracy, a w drugiej - ochrona przebywających na terenie naszego kraju cudzoziemców przed nadużyciami i naruszeniami prawa. Ponadto, ma zapewnić przedsiębiorcom, przejrzyste i przyjazne przepisy.

Ustawa wprowadza przede wszystkim obowiązkową i pełną elektronizację procedur związanych z legalizacją pracy obcokrajowców, a nowy system informatyczny pozwoli na szybszą obsługę wniosków. Zniesiony został test rynku pracy (tzw. informacja starosty). Przed rozpoczęciem rekrutacji za granicą, pracodawca już nie będzie musiał uzyskać od starosty potwierdzenia, że na dane stanowisko brakuje odpowiednich kandydatów wśród polskich obywateli zarejestrowanych w urzędzie pracy. Ustawa daje starostom możliwość określenia listy zawodów i rodzajów pracy, w których zezwolenia na pracę cudzoziemcom, zamierzającym podjąć zatrudnienie na terenie danego powiatu, nie będą wydawane. Będzie to możliwe np. w sytuacji zwolnień grupowych lub likwidacji dużego zakładu pracy na terytorium danego powiatu.

Na podmioty powierzające pracę cudzoziemcom nałożono nowe obowiązki informacyjne i dokumentacyjne, m.in. dostarczanie do urzędu pracy kopii umowy zawartej z cudzoziemcem, obowiązkowe informowanie o zakończeniu pracy na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Skrócono także czas, w jakim pracodawca musi poinformować wojewodę o ważnych zmianach związanych z zatrudnieniem cudzoziemca – z 3 do 2 miesięcy. Nowe przepisy zaostrzają kary za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców, od teraz takie działania są zagrożone karą grzywny od 3 do 50 tysięcy złotych, nie niższej niż 3 tysiące złotych za każdego cudzoziemca.

Unowocześnienie działania Powiatowych Urzędów Pracy

Nowe przepisy nakładają na powiatowe urzędy pracy kolejne obowiązki oraz modyfikują dotychczasowe, z czym związana jest m.in. konieczność opracowania nowych wzorów wniosków lub umów, upoważnień, statutów oraz innych wewnętrznych regulaminów, a także przeszkolenia pracowników. Działalność urzędów pracy będzie unowocześniona i zautomatyzowana poprzez zwiększenie cyfryzacji usług. W ciągu dwóch lat ustawa zakłada wdrożenie nowego systemu teleinformatycznego umożliwiającego uzyskiwanie pomocy on-line oraz zapewnienie lepszego dostępu do dobrej jakości ofert pracy.

Zmiany przepisów dotyczą również zasiłków dla osób bezrobotnych. Zrezygnowano z zasiłku w wysokości 80% podstawy dla bezrobotnych ze stażem pracy krótszym niż 5 lat. Od 1 czerwca 2025 r. zasiłek będzie przysługiwał osobom bezrobotnym w pełnej wysokości tj. 100% niezależnie od okresu uprawniającego. Jednak nadal zabrakło rozwiązania, które umożliwiłoby oddzielenie statusu bezrobotnego od ubezpieczenia zdrowotnego.

Nowe formy wsparcia i ułatwienia dla poszukujących zatrudnienia

Nowe przepisy to także likwidacja utrudnień dla osób poszukujących zatrudnienia. W miejsce dotychczasowego obowiązku rejestracji w powiatowym urzędzie pracy ze względu na adres zameldowania, wprowadzono adres zamieszkania oraz umożliwiono obecnie rejestrację w urzędach pracy rolnikom. Ponadto, nowe przepisy to objęcie priorytetową pomocą osoby bezrobotne z rodzin wielodzietnych oraz rodziców samotnie wychowujących dzieci, bezrobotnych powyżej 50 roku życia, a także bezrobotnych i poszukujących pracy będących osobami do 30 roku życia. Przepisy ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia zwiększają dostęp do ważnych instrumentów rynku pracy, np. do bonu na zasiedlenie, który do tej pory dostępny był tylko dla osób do 30 roku życia oraz wprowadzają nowe formy wsparcia, takie jak bony na kształcenie ustawiczne, pożyczka edukacyjna czy staż plus.

W związku z rozwojem technologii, globalizacją i zmianami społecznymi zmieniającymi charakter zatrudnienia oraz rynek pracy, konieczne było wprowadzenie rozwiązań adekwatnych do potrzeb klientów i pozwalających kadrze zatrudnionej w urzędach pracy oferować pełne wsparcie osobom bezrobotnym i pracodawcom.

Ustawa o rynku pracy i służbach zatrudnienia oraz o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej określa przede wszystkim zadania w zakresie aktywności zawodowej, wspierania zatrudnienia oraz rynku pracy w celu pełnego i produktywnego zatrudnienia, rozwoju zasobów ludzkich, wzmacniania integracji i solidarności społecznej, a także zwiększania mobilności na rynku pracy.

Mirosław Ruszkiewicz
Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Raciborzu, Przewodniczący Konwentu Dyrektorów Powiatowych Urzędów Pracy Województwa Śląskiego

Artykuł ukazał się w czerwcowym wydaniu magazynu Business HUB

fot. freepik.com