Komisja Europejska przedstawiła projekt przepisów dotyczących mikrodrobin plastiku, czyli cząstek mniejszych niż 5 mm i zawierających w swoim składzie plastik. Opisano, które mikrodrobiny plastiku zostaną zakazane, a także zaproponowano trzy rodzaje zwolnień.

Mikroplastiki są prawie niemożliwe do usunięcia po uwolnieniu do środowiska, co ma niszczący wpływ na przyrodę i zdrowie ludzi. Każdego roku ok. 42 tys. ton mikrodrobin plastiku trafia do środowiska podczas stosowania zawierających je produktów. W 2019 r. naukowcy natrafili na cząsteczki mikroplastiku w glebie w odległej części francuskich Pirenejów, niedługo potem okazało się, że plastik opada również na Góry Skaliste na zachodzie USA. Według modeli badających zachowanie się ziemskiej atmosfery i prądów, które w niej występują, cząsteczki mikroplastiku są w stanie dotrzeć z wiatrem aż na Antarktydę. Każdy dodatkowy rok bez ograniczeń dotyczących mikrodrobin plastiku może przynieść poziom zanieczyszczenia równy 1,6 mld plastikowych butelek uwolnionych do środowiska.

KE chce zakazać wprowadzania do obrotu „cząstek syntetycznego polimeru”. Zakaz ten dotyczy cząstek „jako takich lub w mieszaninie o stężeniu równym lub większym niż 0,01% wagowo (mieszaniny)”. Zaproponowano również rozwiązania, które mają wyeliminować cząstki plastiku będące składnikiem np. kremów złuszczających.

W swojej propozycji KE zwraca uwagę na cząstki zawierające co najmniej 1% tworzywa sztucznego, w tym cząstki złożone z innego materiału i pokryte folią z tworzywa sztucznego. Pod względem wielkości projekt dotyczy cząstek, których wszystkie wymiary są mniejsze niż 5 mm lub których długość jest mniejsza niż 1,5 cm (w przypadku cząstek „wydłużonych”, których długość jest co najmniej trzykrotnie większa od średnicy). Zakaz ten dotyczy wszystkich polimerów syntetycznych, z rzadkimi wyjątkami. Wśród nich są tworzywa sztuczne, których rozkład można wykazać metodami wymienionymi w projekcie tekstu. Konieczne będzie np. wykazanie w laboratorium ich zdolności do degradacji w co najmniej trzech z tych sześciu przedziałów: glebie, wodzie słodkiej, wodzie morskiej, osadach rzecznych, osadach morskich oraz na granicy między wodą morską i osadami morskimi.

Tekst przewiduje trzy rodzaje wyjątków od zakazu. Pierwsze odstępstwo dotyczy mikroplastiku wykorzystywanego w obiektach przemysłowych takich jak granulki używane przez przetwórców tworzyw sztucznych, a także niektórych leków, nawozów, dodatków do żywności i diagnostyki in vitro. Druga kategoria wyjątków dotyczy mikrodrobin plastiku zamkniętych w celu uniknięcia uwolnienia do środowiska oraz tych, których właściwości fizyczne zmieniają się podczas ich użytkowania. Trzecia seria wyjątków zezwala na tymczasowe stosowanie cząstek plastiku w dziesięciu kategoriach produktów jak produkty spłukiwane, produkty do makijażu, detergenty, wyroby medyczne, boiska sportowe syntetyczne lub produkty fitosanitarne oraz produkty rolne i ogrodnicze.

– Z ulgą widzimy, że projekt zobowiązuje do ograniczenia największego źródła mikrodrobin plastiku – tych używanych na boiskach sportowych. Nanoplastiki, najmniejszy rodzaj tworzyw sztucznych, również zostaną uregulowane – komentują ClientEarth i Europejskie Biuro Ochrony Środowiska. Organizacje zauważają jednak, że okresy przejściowe dla firm na dostosowanie się do nowego prawa wynoszą w niektórych przypadkach aż do 12 lat, co jest ich zdaniem nie do przyjęcia. Ponadto w ich opinii wymagania sprawozdawcze dla firm dostarczających mikrodrobiny plastiku do zakładów przemysłowych powinny być „solidne jak skała”, co jednak nie ma miejsca w projekcie. – Ważne jest, aby ten projekt stał się najmocniejszym możliwym prawem, jeśli mamy powstrzymać zanieczyszczenie mikroplastikami. Teraz to państwa członkowskie muszą wziąć na siebie tę odpowiedzialność – przekonują ClientEarth i Europejskie Biuro Ochrony Środowiska.

Czytaj także: Unia Europejska naciska na wycofanie jednorazowego plastiku

fot. unsplash.com
oprac. /kp/