W Polsce wciąż zalega około 7 mln ton wyrobów zawierających azbest, na których usunięcie przy obecnym tempie działań potrzeba 50 lat. Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej apeluje więc o zmiany w "Programie oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009-2032" oraz zwiększenie wsparcia dla właścicieli nieruchomości, na terenie których w dalszym ciągu znajdują się wyroby zawierające azbest. Powołując się na wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli, ZGWRP wskazuje, że po ponad 12 latach funkcjonowania programu w Polsce usunięto zaledwie 17% z ok. 8,5 mln ton zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest. Kontrola NIK wykazała, że tempo unieszkodliwiania azbestu wynosi 0,12 mln ton rocznie.

– Okazuje się, że podobny problem występuje także w wielu innych państwach Wspólnoty Europejskiej. Wskazują na to prace w kierunku zmiany dyrektywy w sprawie azbestu. Także przyczyny takiego stanu nie dotyczą tylko Polski. Zarówno na podstawie raportu NIK oraz toczących się prac np. w Europejskim Komitecie Regionów, który pracuje nad opinią w zakresie zmiany dyrektywy, stwierdzono, że „główną przyczyną wolnego tempa usuwania azbestu jest fakt, iż dofinansowanie ze środków np. budżetu państwa dotyczy wyłącznie demontażu i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych, szczególnie pokryć dachowych wykonanych z eternitu. Osoby fizyczne często nie posiadają wystarczających środków finansowych na materiały budowlane i usługi związane z wymianą pokrycia dachowego i dlatego rezygnują z inwestycji” – podkreśla ZGWRP.

Związek ocenia, że krokiem w dobrym kierunku było przyjęcie rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 sierpnia 2022 r. w sprawie szczegółowego przeznaczenia, warunków i trybu udzielania wsparcia na wymianę pokryć dachowych z materiałów szkodliwych dla zdrowia lub środowiska w gospodarstwach rolnych w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności, a także regulaminu wyboru przedsięwzięć do objęcia wsparciem z Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Wskazuje przy tym na konieczność zwiększenia puli środków finansowych dla gmin wiejskich na zadania związane z odbiorem i utylizacją azbestu z obiektów gospodarstw rolnych w latach 2023-2025, aby osiągnąć największy możliwy efekt zadań objętych rozporządzeniem.

Wśród nowych rozwiązań, które będą sprzyjać zwiększeniu tempa suwania azbestu, ZGWRP wskazuje m.in. na efektywniejszą edukację i potrzebę zwiększenia świadomości o szkodliwości azbestu, włączenie do działań kontrolnych i wspomagających administrację gminną państwowych służb inspekcji sanitarnej i ochrony środowiska czy objęcie wsparciem nie tylko procesów demontażu i unieszkodliwiania azbestu, ale także kosztów wymiany na nowe pokrycia dachowe. Pomocne mogłoby okazać się też wprowadzenie do programów termomodernizacyjnych docieplenia dachów i stropodachów wraz z wymianą pokrycia azbestowego na inne nowoczesne i ekologiczne materiały, a także wprowadzenie dla gmin z obszarami wiejskimi refundacji z budżetu państwa za ulgi w podatku rolnym związane z inwestycjami w zakresie usuwania azbestu w gospodarstwach rolnych oraz wprowadzenie ulg inwestycyjnych możliwych do odliczenia od podstawy podatków dochodowych, wydatków związanych z usuwaniem azbestu i wymianą pokryć dachowych.

Związek apeluje także o ustanowienie Specjalnego Krajowego Funduszu na realizację Programu oraz odtworzenie gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska, które działając lokalnie wspierałyby programy rządowe i regionalne w zakresie likwidacji azbestu.

fot. freepik.com
oprac. /kp/