W pierwszej połowie tego roku w toku kontroli prowadzonych przez organy KAS wykryto przeszło 69,3 tys. fikcyjnych faktur. To o 26,5% mniej niż w analogicznym okresie 2022 r. Według dr. Sławomira Dudka, głównego ekonomisty Instytutu Finansów Publicznych, a także byłego dyrektora Departamentu Polityki Makroekonomicznej Ministerstwa Finansów, spadek ten może być uwarunkowany wieloma czynnikami. Po pierwsze – mamy recesję w przemyśle i konsumpcji, również PKB zaliczył mocne hamowanie. Zmniejsza się aktywność ekonomiczna, a tym samym liczba wystawionych faktur legalnych i fikcyjnych. Po drugie – działają wprowadzone rozwiązania, np. JPK, które zostały wymyślone jeszcze za poprzednich rządów. – Mniej wykrytych fikcyjnych faktur może być efektem spadku zjawiska ich wystawiania wobec rosnącej świadomości przedsiębiorców o skuteczności działań fiskusa. Byłoby to najbardziej pożądane. Możliwe są też inne przyczyny. Władze podatkowe mogły zmniejszyć wysiłki mające na celu wykrywanie tego typu oszustw. Ewentualnie podatnicy zaczęli stosować nowe metody zmniejszające szanse wykrycia takich faktur – dodaje Stefan Kawalec, prezes Capital Strategy, były wiceminister finansów.

Kwota brutto wynikająca z fikcyjnych faktur wykrytych przez organy KAS wyniosła w tym czasie 3,44 mld zł. To o 29,5% mniej niż w analogicznym okresie zeszłego roku. Jak informuje Ministerstwo Finansów, spadek wartości brutto prawdopodobnie związany jest z przyjmowaniem przez nieuczciwych przedsiębiorców założenia, że mniejsze wartości na fakturach będzie łatwiej ukryć. Stefan Kawalec szacuje, że ubytek dochodów podatkowych z tytułu fikcyjnych faktur wykrywanych przez skarbówkę to ok. 2 mld zł rocznie. Do tych orientacyjnych wyliczeń ekspert, wobec braku szczegółowych danych, hipotetycznie założył, że średnia stawka VAT na tych fakturach wyniosła 20%, a średnia stawka CIT płacona przez ich wystawców – 14%. Powyższa kwota stanowi ok. 0,7% łącznych dochodów z obu danin, a także 0,07% PKB. Ona nie jest wielka, lecz może być wierzchołkiem góry lodowej. Były wiceminister finansów nie potrafi ocenić, jaki fragment tej góry lodowej ukryty jest pod powierzchnią wody, tzn. jaka część fikcyjnych faktur pozostaje niewykryta przez fiskusa. – Warto byłoby odnieść fikcyjne faktury do ogólnej liczby tego typu dokumentów. Ten parametr powinien być celem fiskusa. Jeżeli relatywnie w obrocie gospodarczym spada udział faktur fikcyjnych, to z perspektywy dochodów budżetowych jest to pozytywne. Ale jeśli zmniejsza się liczba faktur, bo w ogóle spada aktywność gospodarcza i mniej faktur w gospodarce jest wystawianych, to jest oznaką recesji. Dla budżetu oczywiście dobrze byłoby, żeby ten trend obiektywnego spadku udziału ww. faktur był utrzymany i trwały – analizuje dr Sławomir Dudek.

Świadomość podatkowa przedsiębiorców w Polsce rośnie, podobnie jak wiedza o coraz lepszych narzędziach i możliwościach fiskusa. Według ekspertów ten trend będzie się jeszcze pogłębiał – od lipca 2024 r. w życie ma wejsć KSeF. Stosowanie faktur ustrukturyzowanych da fiskusowi jeszcze więcej informacji o transakcjach, co spowoduje, że oszustwa będą jeszcze bardziej ryzykowne. – Napływające dane dotyczące dochodów z podatków VAT są bardzo słabe. Pierwotnie rząd zakładał wpływy z tego tytułu w br. na poziomie 286,3 mld zł. Niedawno prezydent popisał nowelizację, gdzie skorygowano to do 272,9 mld zł. Teraz mamy kolejną korektę – do 259,6 mld zł. Łącznie dochody z VAT są gorsze o 27 mld zł od pierwotnie planowanych. A i to jest optymistyczne, bo w drugiej połowie roku VAT musi rosnąć w każdym miesiącu o 18% rdr. Przy recesji w konsumpcji to jest mało prawdopodobne. Moim zdaniem luka VAT rośnie. Jest więc bardzo prawdopodobne, że trend spadkowy fikcyjnych faktur ulegnie zahamowaniu lub nawet zatrzymaniu – ocenia dr Dudek.

– Kwestia fikcyjnych faktur jest zjawiskiem wymagającym przeciwdziałania i monitorowania. Dobrze, że Ministerstwo Finansów zajmuje się tą sprawą i informuje o efektach swoich działań. Należałoby postulować, aby resort podawał szacunki ubytku dochodów podatkowych z wykrytych fikcyjnych faktur w okresach rocznych. Do tego dochodzi kwestia przeprowadzenia przez ministerstwo, ewentualnie zlecenia tego zewnętrznym ośrodkom, badań i szacunków, jaki procent fikcyjnych faktur w ogóle jest wykrywany przez fiskusa – podsumowuje Stefan Kawalec.

fot. freepik.com
oprac. /kp/