Wakacje to dla wielu nastolatków okazja do zdobycia pierwszego doświadczenia zawodowego. Najpierw jednak warto zapoznać się z przepisami regulującymi zatrudnianie niepełnoletnich. Polskie prawo jasno określa warunki, na jakich osoby poniżej 18. roku życia mogą podjąć pracę.

– Wakacyjna praca to nie tylko pierwszy krok w dorosłość, ale też prawny labirynt, w którym łatwo się zgubić. Warto znać zasady, by dobre chęci nie skończyły się ryzykownym zatrudnieniem, a w rezultacie karami finansowymi. Legalne zatrudnienie to nie tylko kwestia zgodności z przepisami. To także podstawa bezpiecznego środowiska pracy i realna szansa na budowanie kultury włączającej, opartej na równości oraz poszanowaniu praw młodych pracowników – podkreśla Łukasz Koszczoł, prezes Job Impulse.

W polskim prawie pracy w kontekście zatrudnienia nastolatków stosuje się termin „młodociany”. Odnosi się on do osoby, która ukończyła 15 lat, ale nie przekroczyła 18. roku życia. Zgodnie z przepisami na podstawie umowy o pracę można zatrudnić wyłącznie młodocianych, którzy ukończyli 15 lat i szkołę podstawową. Co ważne, w tym przypadku nie jest wymagana zgoda rodziców. Osoby od 13. roku życia również mogą podjąć pewne formy pracy, jednak na innych zasadach. Dotyczy to określonych prac wykonywanych na podstawie umowy zlecenia. Wymaga to jednak zgody opiekunów prawnych oraz właściwego inspektora pracy. Należy pamiętać też, że osoby poniżej 16 lat mogą podejmować pracę jedynie w branżach: artystycznej, kulturalnej, sportowej lub reklamowej, i to wyłącznie za zgodą rodziców oraz inspektora pracy.

Młodociani, którzy nie posiadają jeszcze kwalifikacji zawodowych, mogą być zatrudniani wyłącznie przy tzw. pracach lekkich lub w celu przygotowania zawodowego. Eksperci z Job Impulse podkreślają, że chodzi o obowiązki, które nie zagrażają zdrowiu ani rozwojowi fizycznemu czy psychicznemu młodego człowieka, a także nie kolidują z jego obowiązkiem szkolnym. Każda firma zatrudniająca młodocianych ma obowiązek sporządzić własny wykaz prac lekkich i uzyskać jego zatwierdzenie przez inspektora pracy. Przykładami takich prac są pomoc biurowa, proste czynności porządkowe czy drobne prace rękodzielnicze.

Istnieje również lista prac, których młodociani nie mogą wykonywać. Należą do nich m.in. prace wymagające nadmiernego wysiłku, wymuszonej pozycji ciała czy narażenia na działanie substancji szkodliwych. Co ciekawe, wbrew powszechnemu przekonaniu młodociani nie mogą podejmować zatrudnienia przy zbiorach warzyw i owoców, ponieważ czynności te często wiążą się z długotrwałą pozycją pochyloną, co wyklucza je z katalogu prac bezpiecznych. W wyjątkowych sytuacjach niektóre prace wzbronione mogą być dopuszczone dla młodocianych powyżej 16. roku życia, jeśli są niezbędne w ramach przygotowania zawodowego.

W czasie wakacji i ferii szkolnych młodociani mogą pracować dłużej niż w trakcie roku szkolnego. Osoby powyżej 16 lat mogą wykonywać pracę maksymalnie przez 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo. Młodsi mogą pracować do 6 godzin na dobę i 30 godzin tygodniowo. W trakcie roku szkolnego wymiar pracy nie może przekraczać 2 godzin dziennie i 12 godzin tygodniowo. Ważne jest, że młodociany nie może w tym samym dniu uczęszczać do szkoły i wykonywać pracy – obowiązki szkolne i zawodowe muszą być rozdzielone.

Przedstawiciele Job Impulse zaznaczają, że młodociany nie może być zatrudniany w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pracodawca ma obowiązek zapewnić młodemu pracownikowi co najmniej 14 godzin nieprzerwanego odpoczynku w ciągu doby i 48 godzin odpoczynku tygodniowego, który musi obejmować niedzielę. Dodatkowo po przepracowaniu 4,5 godziny młodocianemu przysługuje obowiązkowa przerwa trwająca minimum 30 minut.

Zatrudnienie młodocianych niezgodnie z przepisami wiąże się z poważnymi konsekwencjami – grozi grzywną od 1 tys. zł do 30 tys. zł.

Dodatkowo pracodawcy, którzy zawarli z młodocianym umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego i posiadają odpowiednie kwalifikacje do nauki zawodu, mogą ubiegać się o zwrot części kosztów kształcenia.

fot. freepik.com
oprac. /kp/