Polskie firmy z sektora MŚP zmagają się z poważnymi brakami kompetencyjnymi w zakresie sztucznej inteligencji, co stanowi główną barierę w cyfrowej transformacji polskiej gospodarki. Tymczasem pełne wykorzystanie potencjału AI mogłoby zwiększyć PKB Polski nawet o 8% w dłuższej perspektywie.

Z danych Eurostatu wynika, że w 2024 r. 13,48% firm w Unii Europejskiej zatrudniających co najmniej 10 pracowników wykorzystywało przynajmniej jedno narzędzie AI, co oznacza wzrost o 5,45 p.p. w porównaniu do 2023 r. Polska ze wynikiem 5,9% (co stanowi wzrost z 3,67%) została sklasyfikowana na przedostatnim miejscu w zestawieniu UE.

Ponad 84% mikro-, małych i średnich przedsiębiorców przyznaje się do znaczących luk kompetencyjnych w zakresie sztucznej inteligencji, z czego 46,3% ocenia je jako krytyczne – pokazuje raport „Mapa kompetencji AI w Polsce” przygotowany przez Polski Fundusz Rozwoju i Google Cloud Polska. Jedynie 9,5% respondentów nie takiego dostrzega problemu. – W raporcie braliśmy pod uwagę segment małych i średnich przedsiębiorstw. Jego wyniki były dosyć smutne. Mało firm korzysta ze sztucznej inteligencji, natomiast jeśli zaczęłyby to robić, to wzrosłyby potencjał i produktywność polskiej gospodarki – komentuje Magda Gajownik de Vries z Polskiego Funduszu Rozwoju. Dane Implement Consulting Group i Google wskazują, że pełne wykorzystanie potencjału sztucznej inteligencji mogłoby zwiększyć PKB Polski nawet o 8% w dłuższej perspektywie. Raport podkreśla, że wdrożenie AI w MŚP jest niezbędne, ponieważ sektor ten odpowiada za niemal 2/3 PKB kraju i zatrudnia ok. 7 mln osób.

– Widzimy lukę kompetencyjną dotyczącą rozpoznania potencjału sztucznej inteligencji na poziomie motywacji i chęci spróbowania nowych technologii. Widzimy, że jeśli przedsiębiorca w firmie ma procesy, które działają, zazwyczaj nie jest chętny, żeby eksplorować nowe obszary wykorzystania technologii. To jedna z głównych barier – tłumaczy Magda Gajownik de Vries. Respondenci wskazują na niedobór pracowników z odpowiednimi umiejętnościami, problemy z rekrutacją i utrzymaniem specjalistów IT oraz na brak czasu i środków na szkolenia. Wymieniają również bariery finansowe związane z wysokimi kosztami wdrożenia, a także problemy organizacyjne i kulturowe, takie jak niski poziom zaufania do technologii, opór przed zmianą oraz brak konkretnej wizji i planu na wdrożenie rozwiązań AI. Inne istotne przeszkody to obawy dotyczące cyberbezpieczeństwa i trudności w dostępie do danych lub ich niska jakość, ponieważ firmy często nie mają jeszcze danych przygotowanych do analizy i wykorzystania w projektach AI. Brakuje także wystarczającej liczby pozytywnych przykładów rynkowych wdrożeń, tzw. success stories, oraz dostępu do wiarygodnych informacji o rozwiązaniach AI.

Mimo tych barier badanie sugeruje, że część firm z sektora MŚP eksperymentuje z rozwiązaniami AI, wykorzystując ogólnodostępne i proste w obsłudze narzędzia konwersacyjne, takie jak ChatGPT czy Gemini, jako naturalny punkt wejścia do świata sztucznej inteligencji. Narzędzia te są używane głównie do tworzenia treści reklamowych, analizy danych, obsługi klienta oraz jako wsparcie procesów HR i automatyzacji zadań administracyjnych. Magda Gajownik de Vries zwraca jednak uwagę, że pracownicy często korzystają z tych narzędzi z prywatnych kont. – W wywiadach podczas tworzenia raportu zauważyliśmy, że przedsiębiorcy, a zazwyczaj ich pracownicy, korzystają z AI. Widzieliśmy, że najczęściej pełnią funkcje „ogarniaczy” w firmie: muszą załatwić wiele spraw, przygotować prezentacje, umówić spotkanie. Takie osoby wspomagają się sztuczną inteligencją. Natomiast zauważyliśmy też, że wiele osób robi to z własnych kont prywatnych, zaburzając tutaj wszelkie aspekty cyberbezpieczeństwa, co wymaga jak najbardziej zaadresowania i podniesienia świadomości w sektorze przedsiębiorstw wykorzystania sztucznej inteligencji – zaznacza ekspertka. Dodaje, że korzystanie w ten sposób z AI może spowodować, że do sieci trafią poufne informacje dotyczące przedsiębiorstwa lub dane wrażliwe jego klientów. – Warto też mieć świadomość praw autorskich tworzonych z wykorzystaniem narzędzi. To jest wiedza i kompetencje, które na poziomie podstawowym powinni posiadać pracownicy – podkreśla Magda Gajownik de Vries.

Z punktu widzenia MŚP istnieje pilna potrzeba systemowego podejścia do budowania kompetencji AI. Przedsiębiorcy wskazują na konieczność rozszerzenia oferty szkoleń praktycznych, wzmocnienia współpracy z uczelniami, ułatwienia dostępu do materiałów edukacyjnych oraz wprowadzenia programów mentoringowych i kampanii informacyjnych. Ekspertka PFR podkreśla, że kluczowe znaczenie ma postawa liderów – to osoba zarządzająca musi mieć świadomość korzyści płynących z zastosowania AI.

fot. pexels.com
oprac. /kp/