Nowe unijne przepisy mające na celu przeciwdziałanie wylesianiu miały pierwotnie zacząć obowiązywać 30 grudnia 2025 r. W toku trójstronnych negocjacji pomiędzy Radą Unii Europejskiej, Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim zapadła jednak decyzja o ich odroczeniu o kolejny rok. Propozycja ta została w ubiegłym tygodniu przegłosowana przez PE, co oznacza, że przedsiębiorcy zyskali dodatkowe 12 miesięcy na przygotowanie się do nowych obowiązków. Eksperci podkreślają, że choć odroczenie daje firmom więcej czasu, niesie ze sobą także ryzyko negatywnych konsekwencji dla ochrony środowiska. W Polsce nowymi przepisami objętych będzie ponad 120 tys. przedsiębiorstw.

Znowelizowane rozporządzenie, znane jako EUDR, zacznie obowiązywać 30 grudnia 2026 r., natomiast mikro- i mali przedsiębiorcy będą zobowiązani do jego stosowania od 30 czerwca 2027 r. Jak wskazują przedstawiciele instytucji unijnych, mimo rozbieżności stanowisk co do terminu wdrożenia wszystkie organy UE są zgodne co do potrzeby wprowadzenia tego prawa i konieczności ochrony zasobów leśnych.

Rozporządzenie EUDR weszło w życie w czerwcu 2023 r. i dotyczy zasad wprowadzania na rynek unijny oraz wywozu z Unii Europejskiej określonych towarów i produktów powiązanych z wylesianiem oraz degradacją lasów. Zgodnie z jego zapisami każdy podmiot wprowadzający takie produkty do obrotu musi wykazać, że nie pochodzą one z terenów, na których po 2020 r. doszło do wylesiania, ani nie przyczyniają się do degradacji lasów. Regulacja obejmuje m.in. kakao, kawę, olej palmowy, soję, drewno, gumę i bydło. – Z naszych ustaleń wynika, że większość dużych przedsiębiorców dostosowała się już do wymogów EUDR, co zajęło im wiele miesięcy, natomiast część mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw odkłada to na później, tłumacząc się brakiem odpowiednich zasobów – wskazuje Jakub Wicher, koordynator ds. zrównoważonego łańcucha dostaw w Forest Stewardship Council w Polsce.

We wrześniu 2025 r. komisarz do spraw środowiska zaproponowała przesunięcie terminu wejścia w życie regulacji, argumentując to obawami o wydajność unijnego systemu informatycznego i nierównym poziomem przygotowania państw członkowskich. W kolejnych miesiącach KE i PE kilkukrotnie modyfikowały harmonogram wdrażania przepisów aż do wypracowania ostatecznego kompromisu przyjętego na ostatniej sesji plenarnej w tym roku.

Jakub Wicher zwraca uwagę, że jest to to pierwsze na świecie tak ambitne i złożone prawo, które ma na celu ochronę lasów. – Zawiera nie tylko wymogi związane z biurokracją, ale przede wszystkim wymogi fachowej i bezkompromisowej oceny całych łańcuchów dostaw, za które wezmą odpowiedzialność firmy. Handel i obrót materiałami, które pochodzą z wylesiania, będzie obarczony wysokimi karami oraz możliwością wykluczenia z rynków Unii Europejskiej – tłumaczy.

Jego zdaniem kolejne odroczenie przepisów daje szansę na dopracowanie rozwiązań akceptowalnych dla różnych grup interesów i na lepsze przygotowanie firm do nowych obowiązków. – Natomiast niepewność prawna, która jest związana z tym tematem, powoduje problemy z inwestycjami długoterminowymi. Komisja ryzykuje swoim wizerunkiem jako światowego lidera ochrony środowiska. Przede wszystkim jednak odłożenie tego prawa na później to kolejne tysiące hektarów lasów, które znikną z tego świata na zawsze – zaznacza przedstawiciel FSC.

Skala problemu wylesiania pozostaje ogromna. Z danych Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa wynika, że w latach 1990–2025 na świecie utracono 489 mln hektarów lasów, co odpowiada powierzchni większej niż cała Unia Europejska. Jednocześnie tempo wylesiania maleje. Między 2000 a 2015 rokiem było to średniorocznie 13,6 mln ha, a w latach 2015–2025 – ponad 10 mln ha rocznie.

– Nowe rozporządzenie przeciwko wylesianiu ma szansę się stać faktycznym przełomem w zakresie ochrony lasów na świecie. Wymusi ono transparentność łańcuchów dostaw, co zwiększy odpowiedzialność biznesów i zaufanie konsumentów. Kraje trzecie dostaną wsparcie, jeśli chodzi o zmiany gospodarki rolniczej w modele bardziej zbliżone do modeli zrównoważonych. Przede wszystkim jednak prawo to ma szansę się stać drogowskazem dla innych państw, które chciałyby wdrożyć skuteczne rozwiązania prawne w celu ochrony lasów. FSC ma wspólną misję z nowym rozporządzeniem – jest to ochrona zasobów leśnych na całym świecie – podsumowuje Jakub Wicher.

Przyjęte zmiany przewidują pewne ułatwienia dla przedsiębiorców. Obowiązek składania oświadczeń o należytej staranności pozostaje po stronie podmiotów jako pierwszych wprowadzających produkty na rynek Unii Europejskiej, natomiast firmy działające na dalszych etapach łańcucha dostaw będą jedynie przekazywać numery referencyjne wcześniej złożonych oświadczeń. Wprowadzono także uproszczone zasady dla drobnych producentów pierwotnych. KE zapowiedziała, że do końca kwietnia 2026 r. przedstawi kolejne propozycje uproszczeń w ramach przeglądu EUDR.

fot. arch. red.
oprac. /kp/