Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi przedstawiła projekt ustawy o ochronie klimatu. Jak podkreśliła Zuzanna Rudzińska-Bluszcz, prezes fundacji, tego typu przepisy obecne są w 16 państwach Unii Europejskiej, a także w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Australii czy Nowej Zelandii. W Polsce jednak nie funkcjonują, a przedstawiony projekt stanowi pierwszą propozycję krajowych ram prawnych w zakresie klimatu.

Projekt ustawy zakłada, że do 2050 r. Polska osiągnie neutralność klimatyczną, a w dalszej kolejności zapewni jej utrzymanie i dążenie do osiągnięcia emisji ujemnych. W tym celu opracowane zostaną krajowy oraz sektorowe budżety emisyjne, ustanawiające pułapy emisji gazów cieplarnianych dla każdego roku. Doprowadzą one do stopniowego uniezależnienia się Polski od sprowadzania paliw kopalnych i osiągnięcia bezpieczeństwa energetycznego w oparciu o własne zasoby energetyczne.

Kolejną kwestią jest ochrona społeczeństwa przed zmianami klimatu, która ma być obowiązkiem rządu i samorządu. Projekt ustawy wymaga przygotowywania – na poziomie krajowym, wojewódzkim i lokalnym – planów adaptacji. Plany te zawierałyby obowiązkowo cele w zakresie ochrony przed zmianami klimatu, kierunki działań w zakresie ochrony, harmonogram i sposób finansowania zadań z nimi związanych, ocenę oddziaływania planu na środowisko oraz sposób monitoringu oraz sposobu wdrażania.

Projekt ustanawia też zasadę, zgodnie z którą działania służące adaptacji do zmian klimatu nie mogą przynosić poważnych szkód działaniom służącym redukcji emisji gazów cieplarnianych, a działania służące redukcji emisji gazów cieplarnianych nie mogą przynosić poważnych szkód działaniom służącym adaptacji do zmian klimatu. Projekt ustawy przewiduje przy tym poddanie działań, które mogą oddziaływać na osiągnięcie celu klimatycznego lub adaptację do zmian klimatu, tzw. weryfikacji klimatycznej. Polegałaby ona na ocenie ryzyka wyrządzenia poważnych szkód oraz wpływu na osiągnięcie celu klimatycznego lub adaptacji. Weryfikacji klimatycznej mogłaby przykładowo zostać poddana budowa portu lotniczego, zwolnienie podatkowe dla producentów kotłów grzewczych, dotacja Skarbu Państwa dla kopalni węgla kamiennego czy też wybetonowanie koryta Odry, a także powiązane z nimi działania legislacyjne i planistyczne.

Fundacja proponuje utworzenie Rady Ochrony Klimatu – niezależnego organu eksperckiego, którego zadaniem będzie inicjowanie, podejmowanie i wspieranie działań służących ochronie klimatu, w tym osiągnięcia celów klimatycznych. W przeciwieństwie do członków istniejącej już przy ministrze właściwym do spraw klimatu Państwowej Rady Ochrony Środowiska członkowie ROK powoływani byliby większością 3/5 głosów w równej liczbie przez Sejm, Senat, Prezydenta oraz RPO. Do zadań należałoby m.in. opiniowanie aktów prawnych, współpraca z organami administracji oraz organizacjami ekologicznymi, działalność edukacyjna i informacyjna, monitorowanie polityki klimatycznej, a także prognozowanie jej skutków. Za osiągnięcie celów klimatycznych, a także za przyjęcie krajowego budżetu emisyjnego, odpowiadałaby Rada Ministrów.

Projekt przewiduje ponadto przeznaczanie wydatków w wysokości przynajmniej 1% PKB Polski na finansowanie zadań związanych z osiągnięciem celu klimatycznego oraz z adaptacją do zmian klimatu. Wydatki te dotyczą zarówno części budżetu państwa „klimat”, jak i działu „klimat” w innych częściach budżetu państwa.

Ustawa przyznaje również każdemu prawo do życia w warunkach bezpiecznego klimatu. Prawo to obejmuje prawo do ochrony przed skutkami negatywnych zmian klimatycznych, a także prawo do domagania się od władz publicznych, osób fizycznych oraz prawnych wykonania ciążących na nich z mocy prawa obowiązków związanych z ochroną klimatu, a także zaniechania bezprawnego naruszenia lub zagrożenia naruszenia stanu klimatu.

Ustawa zostanie przekazana ministrowi właściwemu ds. klimatu, a także przedstawicielom partii parlamentarnych.

fot. freepik.com
oprac. /kp/