W polskim górnictwie pracuje aktualnie 75,8 tys. osób, a 82% krajowego wydobycia węgla kamiennego jest skoncentrowane na Górnym Śląsku. To właśnie tutaj transformacja energetyczna będzie największym wyzwaniem.

– Wszyscy przechodzimy przez proces zielonej transformacji i jestem świadomy tej transformacji w Polsce, wiem o sektorach, których ona dotyczy, np. sektorze wydobycia węgla. Kluczowe jest to, żeby ta transformacja była sprawiedliwa. Dlatego musimy dać ludziom perspektywy, musimy ich przekwalifikować, pokazać, że poza sektorem górniczym są też inne, dobre możliwości, z którymi wiąże się obiecująca przyszłość pod względem ekonomicznym i społecznym – podkreśla Nicolas Schmit, komisarz UE do spraw zatrudnienia, spraw społecznych i wyrównywania szans.

W Polsce założenia zielonej transformacji są realizowane na podstawie „Polityki energetycznej Polski do 2040 roku” i „Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030”. W tej chwili oba te dokumenty są jednak w trakcie aktualizacji, ponieważ powstały przed planowanym zwiększeniem celów redukcyjnych i przyśpieszeniem działań efektywnościowych zawartych w pakietach Fit for 55 i REPowerEU uchwalonych po rosyjskiej agresji na Ukrainę. Prace zostaną najprawdopodobniej wznowione po jesiennych wyborach, ale kierunek jest ten sam – Polska będzie ograniczała udział paliw kopalnych w swoim miksie energetycznym i jednocześnie inwestowała w źródła niskoemisyjne.

Do 2049 r. planowane jest całkowite odejście od wydobycia węgla, co będzie też wymagać gruntownych, kosztownych przemian społeczno-ekonomicznych głównych regionów górniczych. Działania będą musiały uwzględniać m.in. działania osłonowe, konieczność przebranżowienia i podnoszenia kompetencji pracowników oraz programy inwestycyjne. Według wyliczeń EY szacowane koszty działań osłonowych w zakresie sektora górnictwa do 2030 r. wyniosą ok. 30–40 mld euro.

– Górnictwo to ciężka praca. Kiedy spotykam się z górnikami, zawsze jestem pod wrażeniem ich dumy i silnego przywiązania do swojej pracy. To jest też kwestia pokoleniowa. Bardzo często górnicy przejmują ten zawód po swoich ojcach, rodzice oczekują od dzieci, że również zostaną górnikami. Otrzymują za tę ciężką pracę wynagrodzenie, więc musimy zagwarantować to, aby ich przyszłe zawody, które z czasem przejmą ich dzieci, były dobrze opłacane. Musimy inwestować w miejsca pracy dobrej jakości, co wiąże się też z inwestycją w umiejętności tych osób, aby mogły podjąć pracę w regionach objętych transformacją – wskazuje Nicolas Schmit.

Jak pokazał raport ISP „Co po węglu? Górnicy o klimacie, transformacji i przyszłości”, mimo świadomości koniecznego wygaszania wydobycia węgla w Polsce tylko 1/3 górników deklaruje, że zastanawiała się, co będzie robić po zamknięciu kopalni. 30% zamierza się przekwalifikować, a 15% założyć własną działalność. W tym obszarze bardziej aktywni są górnicy z Wielkopolski, których zdecydowana większość spodziewa się zamknięcia kopalni w ciągu 10 lat. Górnicy z Górnego Śląska ze względu na harmonogram wygaszania wydobycia do 2049 r. częściej oczekują, że do emerytury będą pracować w zawodzie. Przebranżowieniu towarzyszy szereg obaw związanych m.in. z możliwością pozyskania wsparcia w pozyskaniu nowych umiejętności niezbędnych do pracy w innym zawodzie. – W pełni rozumiem te obawy. Naszym zadaniem – jako polityków i decydentów – jest praca wspólnie z ludźmi nad tworzeniem nowych perspektyw. Nie tylko składanie obietnic, ale też podejmowanie konkretnych działań. Chodzi o przekwalifikowanie, rozwijanie kompetencji, a także o tworzenie miejsc pracy. Dlatego mamy Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji, aby przekazać środki na transformację w regionach, dać ludziom pewność, ograniczyć ich obawy i pokazać im, że istnieje przyszłość poza węglem – mówi komisarz UE do spraw zatrudnienia.

Jednym z filarów mechanizmu jest Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, którego celem jest wsparcie regionów dotkniętych przez transformację energetyczną i niwelowanie jej negatywnego wpływu w obszarze społeczno-ekonomicznym. Z całkowitego budżetu 19,3 mld euro na lata 2021–2027 Polsce przyznano wsparcie w wysokości 3,85 mld euro dla określonych regionów w ramach województwa śląskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego, łódzkiego i małopolskiego.

Czytaj także: Urlopy energetyczne i jednorazowe odprawy pieniężne dla górników

fot. pixabay.com
oprac. /kp/